मान्छेलाई सानै भए पनि आफ्नै घरमा बस्ने चाहना हुन्छ। काठमाडौं उपत्यकामा सामान्यतया तीन/चार/पाँच आना जग्गामा घर बनाउने धेरै छन्। हामीकहाँ घर बनाउने प्रक्रिया त झन्झटिलो छँदैछ, घर बनाउन कति खर्च लाग्ला भन्ने अनुमान गर्नु पनि कठिन हुन सक्छ।
यहाँ हामीले काठमाडौंमा आठ सयदेखि एक हजार वर्गफुटमा (तीन/चार/पाँच आना जग्गामा) बनाउन सकिने चार कोठे घरको लागत अनुमान विवरण तयार पारेका छौं।विभिन्न निर्माण कम्पनीका इञ्जिनियर तथा प्राविधिकहरूसँगको कुराकानीपछि हामीले यो विवरण तयार पारेका हौं।
त्यसो त घर निर्माण लागत बनाउनेको इच्छा र आवश्यकताले तय गर्छ। कोही आफ्नो बजेट र आम्दानीअनुसार केही वर्ष लगाएर बनाइसक्ने होलान्। जस्तैः यो वर्ष, जग राख्ने। अर्को वर्ष ढलान र गाह्रो उठाउने। अर्कोवर्ष रंगरोगन, भान्सा लगायत। वा कसैलाई दुई-चार महिनामै सक्नेगरी हतारो होला। त्यस्तै प्रयोग हुने अत्यावश्यक बाहेकका सामग्री कस्ता राख्ने भन्ने आधारमा लागत घटबढ हुन्छ।
सिमेन्ट, इँटा, गिटी–बालुवा, डन्डी, झ्याल, ढोका, पाइप लाइन, बिजुली आदि अनिवार्य सामग्री हुन्। टायल, मार्वल, रङ, मोडुलर किचन, स्यानिटरी, फल्स सिलिङ, बत्ती, पार्केटिङ अतिरिक्त हुन्। यीबाहेक पनि घर बनाउन सकिन्छ।
यहाँ अत्यावश्यक सामग्रीको मात्र कुरा गरिएको छ।
नक्सा र डिजाइनः
नगरपालिकामा नक्सा पास नगरी घरको जग खन्न पाइँदैन। त्यसैले सबभन्दा पहिले नक्सा र डिजाइनको काम गर्नुपर्छ। नक्सा र डिजाइनको पाटो घरको जग राख्नु बराबर मानिन्छ। नगरपालिकाका इञ्जिनियरको सहजिकरणमा नक्सा बनाउँदा प्रायः सबैको घर उस्तै उस्तै देखिन्छ। तर नक्साकै आधारमा जीवनकै महत्वपूर्ण काम अघि बढ्ने भएपछि सम्झौता गर्ने कुरा पनि भएन।
राम्रो नक्साले घरमा लाग्ने खर्च र समय अनुमान गर्न सहयोग गर्छ। घर बनाउँदै जाँदा बजेटभन्दा दोब्बर खर्च हुन नदिन पनि नक्सा र डिजाइन गर्नु आवश्यक छ।
चार आनामा बनाइने एक तले घर बनाउन कम्तीमा एक लाख र बढीमा दुई लाख रूपैयाँ खर्च लाग्छ। इञ्जिनियरको अनुभव र निर्माण कम्पनीको विश्वसनीयताका आधारमा पनि मूल्य तय हुन्छ। इन्टेरियर थ्रिडीसहित डिजाइन गर्दा प्रतिवर्गफुट एक सय रूपैयाँ थप शुल्क तिर्नुपर्छ।
ठेकदार ज्यालाः
घर बनाउन सुरू गर्नु पहिल्यै ठेकेदार खोज्नुपर्छ। ज्यालाको सम्झौता भइसकेपछि मात्रै निर्माण अघि बढ्ने भएकाले यो पाटो निकै महत्वपूर्ण हुन्छ।
देशका विभिन्न स्थानमा ठेक्का लगाउने चलन फरक फरक हुन्छ। काठमाडौं उपत्यकाको कुरा गर्दा निजी घर निर्माणका लागि वर्गफुट नापका आधारमा र निर्माण सामग्रीका आधारमा गरी दुई किसिमले ठेक्कामा दिने चलन छ।
वर्गफुट नापका आधारमा ठेक्का दिँदा पहिलो तलाको ढलान सकिएपछि छत, बरन्डा र झ्यालको माथिल्लो भागमा हुने छानोले ओगटेको भाग नापिन्छ। चलन चल्ती र निर्माणको सम्झौता अनुसार प्रतिवर्गफुट चार सयदेखि पाँच सय रूपैयाँसम्म ठेकेदारले ज्याला लिन्छन्। यदि एक सम्पूर्ण छतको नाम एक हजार वर्गफुट भए पाँच लाख रूपैयाँ प्रति तला ठेकेदारलाई तिर्नुपर्छ।
